Na początku roku zawsze mam problem z oddawaniem 1 %  podatku. Jak jest poprawnie: jednego procenta czy jednego procentu?

Na to pytanie trzeba odpowiedzieć w sposób, którego internauci bardzo nie lubią – obie formy są poprawne. Można więc powiedzieć: „Prosimy o oddanie jednego procenta dochodów na działalność organizacji pożytku publicznego” lub  „Prosimy o oddanie jednego procentu dochodów na działalność organizacji pożytku publicznego”. Ta pierwsza forma dopełniacza jest bardziej zalecana i rozpowszechniona.

Dodać jednak należy, że jest to wyjątek. Bez liczebnika jeden wyraz ten przybiera w dopełniaczu formę procentu, np. „Ten typ piwa nie ma wysokiego procentu zawartości alkoholu”.

Jeszcze więcej problemów mamy z procentami w liczbie mnogiej, ponieważ – jak notuje Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN – w połączeniu z liczebnikami oznaczającymi całości w mianowniku, dopełniaczu i bierniku, a w połączeniu z liczebnikami ułamkowymi w każdym przypadku, występuje tylko bezkońcówkowa forma procent. Natomiast w celowniku, narzędniku i miejscowniku wyraz ten przybiera odpowiednie końcówki przypadków. Mówimy więc na przykład o dwóch, trzech, czterech, pięciu procentach, a nie procent. 

Biorąc pod uwagę to, że również odmiana liczebników przysparza współcześnie użytkownikom polszczyzny wielu kłopotów, poprawne zestawianie ich z trudnym w deklinowaniu rzeczownikiem procent to twardy orzech do zgryzienia. Przekonali się o tym niejednokrotnie choćby przedstawiciele Głównego Urzędu Statystycznego czy Państwowej Komisji Wyborczej oraz ich słuchacze…

Magdalena Steciąg

Jak należy powiedzieć: student kierunku historia czy student kierunku historii?

Podanym sformułowaniom towarzyszy proteza słowna w postaci wyrazu kierunek, więc następującej po nim nazwy tego kierunku odmieniać nie trzeba. Napiszemy więc: „student kierunku historia”, „charakterystyka studenta kierunku historia”. Można ewentualnie powiedzieć: „student historii”, choć nie we wszystkich kontekstach będzie to właściwe.

Kaja Rostkowska

Nastała jesień i jesienna pogoda. W związku z tym na deszcz wychodzimy z PARASOLKĄ czy z PARASOLEM?

A po co wychodzić na deszcz? Nie lepiej siedzieć w domu przy kominku? Ale skoro już trzeba, to można albo z parasolem, albo z parasolką.

Marian Bugajski

Czy słowo derby można odmieniać?

Najpierw należy zaznaczyć, że słowo derby w języku polskim ma dwa znaczenia. Pierwsze określa ‘wyścig koni’, drugie – ‘mecz pomiędzy drużynami z tego samego miasta lub regionu’.

Językoznawcy zaaprobowali odmianę w drugim wypadku, a więc derby podlega odmianie, gdy oznacza mecz (derby ma wówczas rodzaj niemęskoosobowy w liczbie mnogiej). Możemy na przykład powiedzieć: „Kibice Falubazu dopingują swoją drużynę na derbach w Gorzowie Wielkopolskim” i będzie to zdanie poprawne.

Słowo derby pozostanie natomiast nieodmienne, jeśli dotyczy wyścigu koni (ale w województwie lubuskim takich derby nie mamy).

Warto dodać, że nazwa derby pochodzi od nazwiska polityka i hodowcy koni Edvarda Derby, który w XVIII w. zapoczątkował w Anglii wyścigi konne.

Kaja Rostkowska

W czasie uroczystego rozpoczęcia roku akademickiego powitano studentów słowami: Witam WAS serdecznie, kochana młodzieży! Czy nie powinno być …CIĘ serdecznie …?

Młodzież to rzeczownik zbiorowy, chociaż z czysto gramatycznego punktu widzenia ma rodzaj żeński. Wobec tego możliwe są w tekście oba podane warianty. Ja uważam, że ze względów stylistycznych lepsza jest wersja Witam Was. Jest jeszcze trzecia możliwość: Witam Kochaną Młodzież.

M. Bugajski

Mamy poważny problem z nazwiskiem zmarłego zielonogórskiego muzyka. To Jerzy Bechyne. Czy jego nazwisko należy odmieniać?

Nazwiska w języku polskim należy odmieniać. A więc: Bechynego, Bechynemu, Bechynem.

M. Bugajski

W jednych gazetach czytam, że np. Caritas zorganizowała, zaplanowała, przeprowadziła, a w innych, że Caritas zorganizował, zaplanował itd. Jak więc jest poprawnie?

Caritas, caritatis (m.in. ‚uszanowanie, szacunek, miłość, miłosierdzie’) to wyraz łaciński, który w polszczyźnie przyjął rodzaj męski, ale w łacinie był rodzaju żeńskiego i pewnie stąd czasami znajdzie się w połączeniu Caritas zorganizowała zamiast Caritas zorganizował.

Ja akceptuję obie formy.

M. Bugajski

Jak prawidłowo powiedzieć: odwiedziłem Kargową czy Kargowę?

Kargowa to nazwa miasta, której odmiana może sprawiać kłopoty, dlatego że jest to rzeczownik rodzaju żeńskiego, który jednakże odmienia się jak przymiotnik, a więc: jadę do Kargowej (nie: Kargowy), byłem w Kargowej (nie: Kargowie), odwiedziłem Kargową (nie: Kargowę) itd.

Warto dodać, że mieszkaniec Kargowej to kargowianin, a mieszkanka – kargowianka. Kłopoty może też sprawiać odmiana tych nazw, np. spotkałem kargowianina (nie: kargowiana), lubię kargowian (nie: kargowianów, kargowianinów).

M. Steciąg

Zaczynamy sezon grillowy – powinniśmy zapraszać znajomych na grilla czy na grill?

Rzeczownik grill jest rzeczownikiem nieżywotnym, zatem jego mianownikowa forma będzie równać się biernikowi. Dlatego też powinniśmy powiedzieć: zapraszam cię na grill, a nie: zapraszam cię na grilla.

Należy także pamiętać o podwójnym l w wyrazie grill – ciągle jeszcze to zapożyczenie (ang. grill – piec na ruszcie) nie doczekało się spolszczenia i wszystkie słowniki z konsekwencją notują omawiany rzeczownik z dwoma l.

K. Rostkowska

Jak odmieniać słowo play-off?

Play-off, czyli system finałowych rozgrywek mistrzowskich w grach zespołowych, w którym wygranie z przeciwnikiem określonej liczby spotkań pozwala przejść do następnej rundy lub daje zwycięstwo (Słownik Języka Polskiego PWN), jest terminem, który podlega odmianie przez przypadki.

Odmiana wygląda następująco: play-off, play-offu, play-offowi, play-off, play-offem, play-offie; play-offy, play-offów, play-offom, play-offy, play-offami, play-offach. Słowo to jest zapożyczone z języka angielskiego, w którym oznacza dogrywkę.

K. Rostkowska