Winogrona nie tylko w czasie Winobrania

Nie tylko w czasie Winobrania często mamy kłopot językowy: winogrona czy winogron?

wimages

Winogrono jako nazwa owocu używane jest najczęściej w liczbie mnogiej: te winogrona. Forma *winogron nie jest poprawna, chyba że chodzi o dopełniacz (Poproszę kilogram winogron). Możemy także powiedzieć to winogrono, gdy chodzi nam o pojedynczy owoc krzewu winorośli.

K. Rostkowska

Zaszufladkowano do kategorii Odmiana

Nie mów „meczy”

Która forma jest poprawna: meczy czy meczów?

 

Wydawnictwa poprawnościowe dopuszczają tylko jedną formę: meczów (nie: meczy). Rozbieżność między normą skodyfikowaną a zwyczajem językowym (forma meczy coraz częściej występuje w potocznej polszczyźnie) da się częściowo usprawiedliwić. Problem z wyborem końcówki dopełniacza liczy mnogiej dotyczy całej grupy rzeczowników zakończonych na spółgłoskę stwardniałą, dawniej miękką: c, dz, cz, dż, sz, ż, rz. Atrakcyjna i wyrazista końcówka -ów (nie występuje ona w żadnym innym przypadku gramatycznym) wciąż konkuruje z końcówką -y, która w odczuciu wielu użytkowników jest staranniejsza.

W słownikach zaś trudno się dopatrzyć konsekwencji, np. Słownik poprawnej polszczyzny PWN podaje: arkuszy, meczów (nie: meczy), mieczy (rzadziej: mieczów), pejzaży (rzadziej: pejzażów), przybyszów (rzadziej: przybyszy), słuchaczy (rzadziej: słuchaczów), winiarzy (nie: winiarzów).

A. Wojciechowska

Zaszufladkowano do kategorii Odmiana

Kożuchowianina akceptujemy!

Jak utworzyć dopełniacz od nazwy kożuchowianin?

kozuchow

Formy dopełniacza od kożuchowianin (mieszkaniec Kożuchowa) to: w liczbie pojedynczej – kożuchowianina (nie: *kożuchowiana), w liczbie mnogiej – kożuchowian (nie: *kożuchowianów, nie: *kożuchowianinów).

A.Wojciechowska

Zaszufladkowano do kategorii Odmiana

Huszczę odmieniamy przez wszystkie przypadki!

Czy nazwiska męskie znanych Lubuszan, takie jak: Andrzej Huszcza czy Hieronim Szczegóła powinny być odmieniane przez przypadki?

 

Andrzej Markowski w Praktycznym poradniku językowym wskazuje, że nazwiska męskie zakończone na –a w l. poj. odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego (twardotematowe lub miękkotematowe),  w l. mn. jak rzeczowniki męskoosobowe. Nieodmienianie nazwisk tego typu jest niepoprawne.

Nazwisko Huszcza należy odmieniać w l. poj. jak inne rzeczowniki żeńskie miękkotematowe, ponieważ temat fleksyjny zakończony jest na spółgłoskę cz, która jest historycznie (funkcjonalnie) miękka. W tym wzorcu odmiany typowy jest synkretyzm, czyli identyczność końcówek fleksyjnych w  D. C. i Ms., w tym konkretnym wypadku, z końcówką fleksyjną -y.
Natomiast nazwisko Szczegóła należy odmieniać l. poj. według paradygmatu twardotematowego, ponieważ temat fleksyjny kończy się na spółgłoskę twardą ł.  W tym wzorcu odmiany występuje synkretyzm C. = Ms. z końcówką fleksyjną -e. Warto dodać, że palatalizująca (zmiękczająca) końcówka fleksyjna  -e powoduje w  C. i Ms. wymianę  ł : l.

L.poj.
M. Andrzej Huszcz-a,            Hieronim Szczegół-a
D. Andrzeja Huszcz-y,           Hieronima Szczegół-y
C. Andrzejowi Huszcz-y,       Hieronimowi Szczegól-e
B. Andrzeja Huszcz-ę,           Hieronima Szczegół-ę
N. Andrzejem Huszcz-ą,       Hieronimem Szczegół-ą
Ms. Andrzeju Huszcz-y,        Hieronimie Szczegól-e
W. Andrzeju Huszcz-o!         Hieronimie Szczegół-o!

L. mn.
Ci Huszczowie, Szczegółowie
Tych Huszczów, Szczegółów
Tym Huszczom, Szczegółom
Tych Huszczów, Szczegółów
Tymi Huszczami, Szczegółami
Tych Huszczach, Szczegółach
Ci Huszczowie, Szczegółowie

U. Majdańska-Wachowicz

Zaszufladkowano do kategorii Odmiana

Gdyby Kołłątaj wiedział…

Koło szpitala wojewódzkiego w Zielonej Górze jest tabliczka z nazwą ulicy: ul. Hugo Kołłątaja. Czy nie powinno być Hugona?

 

Powinno, jak najbardziej powinno, a to dlatego, że imiona w języku polskim bezwzględnie się odmieniają.

Czasami ta odmiana sprawia trudności. Dotyczy to szczególnie imion zakończonych na –o, a nie jest ich w polszczyźnie tak mało. Wystarczy przypomnieć: Bruno, Otto, Iwo, Gwido itd. Są to stare imiona, pochodzące jeszcze ze średniowiecza. Ponieważ w tamtym okresie często wzorowano się na łacinie jako lingua franca, to wzorzec odmiany zaczerpnięto właśnie z fleksji łacińskiej i stąd całe zamieszanie.

Imię Hugo odmienia się następująco: D. Hugona, C. Hugonowi, B. Hugona, N. Hugonem, Msc. Hugonie.

Więcej na ten temat: http://nasze-imiona.pl/2011/07/14/bruno-i-gramatyka/.

M. Steciąg

Zaszufladkowano do kategorii Odmiana