W jakim znaczeniu można użyć wyrazu niecnota?

Na początku XVI w. wyraz niecnota oznaczał przede wszystkim ‘brak obyczajności, rozwiązłość, skłonność do występków’, następnie ‚występek i grzech’, a wreszcie tego, ‚kto się dopuszcza grzechów i niecnych występków’, czyli ‚niecnotę lub zdrobniale niecnotkę’. Dawniej niecnota był to ‘człowiek niemoralny’. Obecnie niecnota to już tylko ‚żartobliwe lub pobłażliwe określenie nicponia, urwisa, łobuziaka’.
Cnota i niecnota są podobnie zbudowane, ale mają różne formy dopełniacza: cnota – cnoty – cnót, ale niecnota – niecnoty – niecnot.

Monika Kaczor

Jakie jest znaczenie słowa sernik i serowiec?

W dawnej Polsce słowo sernik oznaczało nazwę zawodu. Sernikiem był ten, kto zawodowo wytwarzał sery. Sernikiem lub sernicą nazywano również specjalną, przewiewną wiatę, obudowaną drewnianymi prętami, służącą do suszenia serów. We współczesnej polszczyźnie sernik to również synonim kazeiny.
Serowiec to przestarzały synonim sernika w znaczeniu cukierniczym. W XIX-wiecznym słowniku S.B. Lindego dowiadujemy się, że w tamtych czasach serowiec to przede wszystkim ‚owad drobny, na kształt pyłku, który znajduje się w chlebie, serze i mące’. Ten sam słownik również podaje, że serowiec to rzadziej używana postać wyrazu surowiec (kiedyś występowały oboczne formy surowy/ serowy w tym samym znaczeniu). Owad w entomologii otrzymał miano sernica pospolita.
Nazwa serowiec, w gwarach mająca postać syrowiec, to południowopolski odpowiednik sernika, na kresach zwanego serownikiem. Serowiec, sernik i serownik różnią się zasięgiem regionalnym i są używane w odniesieniu do świątecznego ciasta „bez ciasta”, czyli upieczonej masy z białego sera, jajek, cukru, w odniesieniu do takiego samego wyrobu przygotowanego na spodzie z kruchego ciasta (częściej serowiec lub serownik niż sernik) oraz w odniesieniu do różnych wersji drożdżówki z serem, zwłaszcza kołacza z serem (w tym znaczeniu raczej sernik niż serowiec).

Monika Kaczor

Czy zwrot być niesławnym oznacza to samo, co nie być sławnym?

Nie zawsze przymiotnik zaprzeczony jest antonimem przymiotnika niezaprzeczonego. Możemy powiedzieć: To ciastko jest słodkie, ale tamto jest niesłodkie lub nie jest słodkie – i będzie znaczyło to samo.
Powiedzenie coś jest niesławne oznacza zupełnie coś innego niż stwierdzenie, że coś nie jest sławne. Niesławny to taki, który okrywa kogoś niesławą, hańbą lub taki, który nie przynosi komuś sławy, rozgłosu. Jest to określenie abstraktów, stanów, zdarzeń (niesławne czyny, niesławne zachowanie, niesławna wyprawa, niesławna śmierć). Niesławny nie może być człowiek; niesławne może być coś. Nie powiemy niesławny pisarz, ale pisarz, który miał złą sławę.

Monika Kaczor

Szanowni Państwo, w komentarzach sportowych często można usłyszeć należy do jednych z najlepszych sportowców …. Czy tak można powiedzieć?

Ktoś jest jednym z najlepszych pracowników, nauczycieli, muzyków, lekarzy lub należy do najlepszych fachowców, hydraulików powiemy wtedy, gdy ktoś jest bardzo dobry w tym, co robi, w swojej dziedzinie, świetnie się sprawdza w jakieś roli, a przy tym jest jeszcze kilka osób, które są w tym równie dobre.
Często spotykanym błędem jest kontaminacja konstrukcji należy do najlepszych i jest jednym z najlepszych oraz stwierdzenie, że ktoś należy do jednych z najlepszych. Taka konstrukcja jest niepoprawna.

Monika Kaczor