Czy w polszczyźnie występuje czasownik zaambarasować się?

Czasowniki ambarasować i ambarasować się w znaczeniu ‘sprawiać kłopot, wprawiać w zakłopotanie’ są niemalże nieużywane. Powstały od rzeczownika ambaras ‘kłopot, trudności, tarapaty’. Z kolei czasowniki zaambarasować i zaambarasować się dały podstawę imiesłowowi przymiotnikowemu zaambarasowany w znaczeniu ‘zakłopotany’.
W XIX w. ambaras został zapożyczony z języka francuskiego i oznaczał nie tyle ‚kłopot’, ile ‚utrudnienie, zator, przeszkodę (na drodze)’. Od czasownika embarrasser powstało znaczenie ‘krępować’ i ‘wprawiać w zakłopotanie’.
Aforyzm T. Boya – Żeleńskiego jest chyba najbardziej znanym przykładem użycia słowa ambaras: W tym największy jest ambaras, żeby dwoje chciało na raz”.

Monika Kaczor

Czy wczas znaczy to samo, co wczasy?

W znaczeniu ‘wypoczynek urlopowy’ wczasy pojawiły się w XVIII wieku.
Wcześniej używano tylko formy wczas w znaczeniu ‘odpoczynek, spoczynek, zwłaszcza nocny, wygoda, spokój, bezczynność’.
Obie formy wczas i wczasy powstały od wyrażenia przyimkowego w czas, czyli ‘w odpowiedniej porze, w dogodnym okresie. Wczas jest używane w dialekcie małopolskim w postaci przysłówka wczas o znaczeniu ‘wcześnie’.

Skoro pytanie dotyczy wczasów warto przy okazji wspomnieć o plaży, która ma rodowód łaciński i do polszczyzny trafiła w XIX w. Łaciński wyraz plaga, plagae o znaczeniu ‚przestrzeń, strefa, okolica’ zapoczątkował formę piaggia ’wybrzeże’.  W XVI w. ta forma została zapożyczona przez Francuzów w postaci plag w znaczeniu ‚niski, piaszczysty brzeg morza, jeziora, rzeki. Plaża z francuskiego przeszła do polszczyzny. 

Z kolei plażować i plażowanie to wyrazy, które nie mają odpowiedników w innych językach. 

Plażowanie jako zjawisko społeczne zostało zainicjowane w XIX wieku jako forma zdrowego trybu życia w formie wylegiwania się w skąpym stroju plażowym na rozgrzanym pisaku, zażywania kąpieli słonecznych, co miało stanowić środek profilaktyczny w leczeniu gruźlicy.

Monika Kaczor