Przecinek przed wyrażeniami uogólniającymi

Proszę o zasadę wyjaśniającą brak przecinka w połączeniach stary nie stary, młoda nie młoda, fajny nie fajny.

W połączeniach stary nie stary, młoda nie młoda, fajny nie fajny nie stawiamy przecinka dlatego, że połączenia takie traktujemy jako częściowo sfrazeologizowane i donoszące się do jednej cechy (trudnej do określenia). Co więcej, piszemy je rozdzielnie (stary nie stary, młoda nie młoda, fajny nie fajny), bo zgodnie z regułą ortograficzną (SO PWN, [182] 43.13 „partykułę nie jako wykładnik zaprzeczenia piszemy rozdzielnie przed przymiotnikami i imiesłowami przymiotnikowymi wtedy, kiedy (…) partykuła nie, występująca między identycznymi formami, tworzy wyrażenia uogólniające lub wskazujące na niepewność co do opisywanego obiektu”.

Monika Kaczor

Bosaki

Jakie znaczenie ma sformułowanie bose buty?

Sformułowanie bose buty może budzić zdziwienie. W polszczyźnie przymiotnik bosy utrwalił się w takich połączeniach, np.: bosy koń (taki, który nie jest okuty), bose koła (koła niezabezpieczone metalowymi obręczami; bosy wóz). Bosakiem nazywano bose sanie, ale również człowieka chodzącego boso. Z kolei buty wzuwane na bose stopy określano bosakami. Przypominały one sandały, czyli właśnie bose buty.
Dziś mówimy na bosaka, czyli na boso, gołymi stopami; bosy lub bosonogi ‘o boso chodzącym człowieku’. Nie znamy już określeń: bose buty, bosaki.

Monika Kaczor

Katarzynki

Jak zapisać nazwę zwyczaju: katarzynki czy Katarzynki?

Katarzynki (zapisywane małą literą) to zapomniany zwyczaj obchodzony w wigilię św. Katarzyny, czyli 24 listopada. W tym dniu kawalerzy wróżyli sobie, która to panna zostanie żoną każdego z nich. Odpowiednik andrzejek to właśnie katarzynki.
Warto wspomnieć, że katarzynki to również nazwa ‘pierniczków o brzegach wycinanych w półkolu’. Od lata znane są toruńskie katarzynki. Nazwę tych pierników zapisujemy małą literą, podobnie jak jasiek (poduszka).
O zapisie artykułów przemysłowych pisaliśmy na stronie Poradni UZ przy okazji pytania o poprawną formę nazw: batonik Pawełek czy batonik pawełek. Zachęcamy do lektury.

Monika Kaczor