Jak się wymawia słowo kwintesencja? Koleżanka mówi kwintesensja. Gdy jej zwróciłam uwagę, że powinno być kwintesencja, to powiedziała, że to jest zapożyczenie z języka angielskiego (quintessense) i wymawia się przez s.

Koleżanka nie ma racji. Wyraz kwintesencja jest od dawna obecny w naszym języku i na pewno nie został zapożyczony z angielskiego. Jak podaje Wielki słownik wyrazów obcych PWN, dotarł do polszczyzny za pośrednictwem niemieckim (Quintessenz) lub francuskim (quintessence), a jego źródła tkwią oczywiście w łacinie. Quinta esentia (piąta esencja) to w kosmologii Arystotelesa piąty żywioł (obok wody, ognia, ziemi i powietrza) – eter, który jawi się jako substancja z górnych partii powietrza, umożliwiająca ruch planet. Quinta esentia nie należy do natury, jest substancją wyższego rzędu, najdoskonalszym pierwiastkiem struktury wszechświata.

Źródłosłów dobrze oddaje współczesne znaczenie: kwintesencja to «cecha lub właściwość najbardziej charakterystyczna i najistotniejsza dla danej rzeczy» (Słownik Języka Polskiego PWN).

Problemy z wymową tego wyrazu są prawdopodobnie związane ze zjawiskiem asymilacji fonetycznej, czyli upodabniania się głosek pod różnymi względami. Przy wymawianiu głoski c dochodzi do zwarcia narządów mowy. Z kolei j jest głoską półotwartą, a podczas jej artykulacji następuje tylko ich zbliżenie. W takim sąsiedztwie głoska c upodabnia się pod względem stopnia zwarcia narządów mowy do głoski j i jest wymawiana jako szczelinowe s. Jest to jednak błąd fonetyczny; wymowy *kwintesensja, *esensja językoznawcy nie akceptują. Nie powinniśmy też tych wyrazów wymawiać z pominięciem spółgłoski n: *kwintesęcja, *esęcja.

Magdalena Steciąg