Proszę o odpowiedź, jak odmienić nazwę Tel Awiw-Jafa.
Odmiana tej nazwy jest następująca:
M. Tel Awiw-Jafa
D. Tel Awiwu-Jafy
C. Tel Awiwowi-Jafie
B. Tel Awiw-Jafę
N. Tel Awiwem-Jafą
Ms. Tel Awiwie-Jafie
W. Tel Awiw-Jafa.
Przy okazji można wspomnieć o nazwach mieszkańców Tel Awiw-Jafa. Nie używa się jednowyrazowej nazwy, lecz możliwe są telawiwczyk, telawiwka, telawiwczycy.
Przymiotnik od nazwy stolicy byłby telawiwski.
Monika Kaczor
Szanowna Poradnio! Czy nazwa odznaczenia Za Zasługi Dla Rozwoju Województwa została dobrze zapisana?
Nazwy nagród, orderów, odznaczeń piszemy wielką literą, np.: Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Powstańczy, Wzorowy Strażak. Jeśli wewnątrz takiej nazwy wystąpi przyimek lub spójnik, piszemy je małą literą. Zgodnie z tą zasadą powinno być – Za Zasługi dla Rozwoju Województwa.
Jeśli nazwę poprzedza uściślający ją wyraz pospolity, piszmy go małą literą: medal Za Długie Pożycie Małżeńskie, nagroda Wiktora. Jeśli jednak wyraz tego typu funkcjonuje jako część nazwy własnej, musi być pisany wielką literą, np.: Nagroda Nobla, Order Orła Białego.
Nazwy własne można dodatkowo wyróżnić, ujmując je w cudzysłów: godło „Teraz Polska”, godło „Dobre, bo polskie”.
Warto wspomnieć, że małą literą piszemy wchodzące w skład nazwy wyrazy i wyrażenia typy: przeciwko, przeciw, na rzecz, do spraw, do walki, pod wezwaniem, np.: Fundacja na rzecz Osób Niepełnosprawnych, Państwowa Komisja Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo, proszę o wyjaśnienie, co znaczy słowo blekot w powiedzeniu plecie jakby się najadł blekotu.
Porównanie plecie ktoś jakby się najadł blekotu oznacza ‚mówić nieskładnie’. Blekot jest nazwą rośliny, ale nie ma pewności jakiej. Być może chodzi o silnie trujący chwast podobny do pietruszki lub roślinę o właściwościach rozkurczowych, która podana w większych ilościach, powoduje zatrucie i zaburzenie mowy.
W „Słowniku porównań” Mirosława Bańki (Warszawa 2004, s. 110) znajduje się obszerna notka na temat pochodzenia tego porównania i jego roli w kulturze.
Podobne znaczenie ma porównanie plecie ktoś jakby się napił szaleju. Szalej (inaczej cykuta) jest to gatunek silnie trującej rośliny.
Monika Kaczor
Do czego odnosi się wyraz cyberbullying?
Cybberbullying (podobnie jak cyberstalking, hejting, trolling) jest wyrazem nowym, związanym z technologią cyfrową.
Cybberbullying odnosi się do werbalnej agresji i przemocy. Określa zachowania językowe, których intencją jest zniszczenie człowieka, wyrządzeniu jemu krzywdy psychicznej, fizycznej. Jest formą zastraszenie dziecka przez równieśników.
Monika Kaczor
W Zielonej Górze jest rondo Anny Borchers. Jeśli nosicielem nazwiska jest kobieta, odmiana tego nazwiska wydaje się prosta: we wszystkich przypadkach będzie forma Borchers. Chciałbym zapytać, jak będzie wyglądała odmiana, gdyby nosicielem był mężczyzna? Czy można ustalić pochodzenie tego nazwiska?
Nazwisko Borchers będzie odmieniało się w następujący sposób:
M. Adam Borchers
D. Adama Borchersa
C. Adamowi Borchersowi
B. Adama Borchersa
N. Adamem Borchersem
Msc. Adamie Borchersie
W. Adam Borchers.
Nazwisko Borchers pochodzi prawdopodobnie od familijnego określenia „syn Borcharda” względnie „syn Borchardta” (niem. Borchards Sohn lub Borchardts Sohn). Geneza nazwiska Borchard(t) wiąże się natomiast z dolnoniemiecką (czyli gwarową i niestandardową) formą imienia Burghard lub Burghart (gdzie „Burg” oznacza „zamek”, „średniowieczną warownię”, z kolei przymiotnik „hart” – „twardy”, „surowy”), które w wiekach średnich było rozpowszechnione w północnoniemieckim (Dolna Saksonia, Szlezwik-Holsztyn) oraz alemańskim obszarze kulturowym (dziś szeroko zakreślone pogranicze głównie Badenii-Wirtembergii i Szwajcarii). Nosili je książęta jak np. Burchard I. von Schwaben, panujący w regionie Szwabii w IX i X wieku czy Burghard I. Graf von Stumpenhausen, biskup Bremy (XIII w.)
Jako ciekawostka może posłużyć fakt, iż najzdolniejsi doktoranci niemieckiej uczelni Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule Aachen (Reńsko-Westfalska Wyższa Szkoła Techniczna w Akwizgranie), którzy złożyli egzamin z wyróżnieniem, summa cum laude, odznaczeni zostają medalem, tzw. Borchersplakette. Patronem nagrody jest Wilhelm Borchers, pochodzący z dolnosaksońskiego miasta Goslar naukowiec i ekspert w dziedzinie metalurgii, także rektor wspomnianej alma mater w latach 1904-1909.
Pani Izabeli Taraszczuk dziękuję za konsultację w zakresie języka niemieckiego.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo,
interesariusz – co oznacza? Nie ma tego słowa w słownikach.
Tego słowa nie ma we współczesnych słownikach języka polskiego. Wyjątkiem jest jednak „Dobry słownik redagowany” przez A. Czesaka, Ł. Szałkiewicza i S. Żurowskiego, w którym znajdziemy hasło interesariusz wraz z udokumentowanym kontekstem i formami bliskoznacznymi (dostawca; instytucja; klient; osoba; podmiot): „Upowszechnienie wiedzy na temat możliwości i zakresu korzystania z bezpłatnych porad prawnych wśród interesariuszy (decydenci, grantodawcy, personel instytucji poradniczych) oraz klientów. Informowanie o wypracowanych w trakcie trwania projektu rozwiązaniach”. (https://dobryslownik.pl/)
Na podstawie wypowiedzi internetowych związanych ze społecznie odpowiedzialnym biznesem można podjąć próbę jego zdefiniowania (np. „Pięknym słowem współczesnej nowomowy jest „interesariusz” – kalka angielskiego pojęcia „stakeholder”. Przyszłością internetu ma być na przykład coś, co ma się nazywać „zarządzaniem przez wielu interesariuszy” („multi-stakeholder governance”), choć nie wiadomo w praktyce, jak to ma wyglądać. Na razie internetem kieruje jeden interesariusz – ICANN, organizacja formalnie pozarządowa, ale stworzył ją rząd USA, ma siedzibę w USA i ogólnie na każdym kroku instytucja ta reprezentuje interesy amerykańskiego rządu i biznesu”; „Od 2000 r. działa w Polsce Forum Odpowiedzialnego Biznesu – pozarządowa organizacja, która powstała m.in. po to, by ułatwić wymianę doświadczeń w zakresie odpowiedzialnego biznesu i zrównoważonego rozwoju między grupami interesariuszy”). Z pewnością jest to termin biznesowy, który oznacza wszystkie podmioty – osoby, grupy lub urzędy, które mogą wpływać na działalność przedsiębiorstwa, instytucji, organizacji i urzędów lub same pozostają pod wpływem ich funkcjonowania. Interesariuszami są więc zarówno pracownicy, inwestorzy, właściciele przedsiębiorstwa jak i klienci, dostawcy czy władze lokalne i centralne.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo, jaki jest poprawny zapis: Święto Konstytucji 3 Maja czy Święto Konstytucji 3 maja?
W „Wielkim słowniku ortograficznym” PWN nazwa ta została zapisana Konstytucja 3 maja. W ustawie sejmowej z 6 kwietnia 1990 roku znajduje się zapis Święto Narodowe Trzeciego Maja.
Z pobudek emocjonalnych człony tej nazwy bywają pisane wielką literą, np. Zaproszenie na uroczyste obchody uchwalenia Konstytucji 3 Maja (www.zielona-gora.pl) .
Zapis ustawy z 1792 roku i święta obchodzonego na pamiątkę jej uchwalenia powinien być następujący – Święto Konstytucji 3 maja lub święto Konstytucji 3 maja.
Monika Kaczor
Szanowna Poradnio!
Na witrynie jednej z zielonogórskich pizzerii pojawiło się ogłoszenie Poszukujemy pizzero-kasjerów. Czy to połączenie jest poprawne?
Z łącznikiem pisze się zestawienie rzeczownikowe o członach równorzędnych, które oznaczają równorzędne cechy lub funkcje osoby lub przedmiotu. Ogłoszeniodawcy zapewne chodziło o zatrudnienie osoby, wykonującej równocześnie dwa „zawody” wyznaczone członami pizzero i kasjer. Pierwszy człon tego zestawienia nie ma żadnego uzasadnienia (nie wiadomo, czy chodzi o kasjera od pizzy, który chodzi między stolikami i kasuje rachunki w pizzerii, a może o osobę, która siedzi przy kasie i kasuje za pizzę).
Forma pizzokasjer wskazywałaby na powiązanie z rzeczownikiem pizza, a pizzeriokasjer – pizzeria.
Formacja pizzero-kasjerów (z dywizem i jednocześnie z intersufiksem -o) jest niejednoznaczna semantycznie i nieuzasadniona słowotwórczo.
Formacje z dywizem nie potrzebują interfiksu -o (np. pizza-kasjer czy pizzeria-kasjer), ale czy takie zestawienia mają sens? W tych połączeniach nie ma równorzędności, w przeciwieństwie do takich połączeń, jak laska-parasol czy fryzjerka-kosmetyczka.
Cząstka -o jest charakterystyczna dla złożeń, w których odmienny jest tylko drugi człon. Być może ogłoszeniodawca sugerował się budową takich wyrazów, jak: koparkoładowarka, ławostół.
Wracając do Pańskiego pytania, może lepiej byłoby zatrudnić sprzedawcę pizzy i kasjera.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo,
Jak należy odmieniać nazwę Szczerzec? Patron mojej drużyny harcerskiej urodził się właśnie w tym miasteczku. Większość osób mówi: urodził się w Szczerzecu. Ja natomiast sądzę, że należy odmieniać w Szczercu. Zatem, która forma jest poprawna?
Poprawna forma miejscownikowa tej nazwy to: w Szczercu. Nazwy miejscowe – zarówno polskie, jak i zagraniczne – odmieniamy tak jak wyrazy pospolite tego samego rodzaju gramatycznego i o takim samym zakończeniu. W tym przypadku możemy się wzorować na odmianie rzeczownika marzec:
M. Szczerzec (marzec),
D. Szczerca (marca),
C. Szczercowi (marcowi),
B. Szczerzec (marzec),
N. Szczercem (marcem),
Ms. Szczercu (marcu),
W. Szczercu! (marcu!).
Nie można jednak powiedzieć, że osoby posługujące się formą miejscownikową w Szczzerzecu popełniają błąd językowy. W ocenie takich zjawisk ma znaczenie uzus (zwyczaj językowy). Elementy uznawane za niepoprawne (niezgodne z normą) mogą się tak upowszechnić wśród mieszkańców danej miejscowości, że po jakimś czasie są akceptowane przez normę użytkową.
Paula Szyjka
Szanowni Państwo!
Zwracam się z prośbą o odpowiedź na pytanie dotyczące odmiany nazwiska Paca (dla kobiety) – czy w celowniku właściwa jest forma Pacy (czy może Pace)?
Poprawna forma celownikowa tego nazwiska to: Pacy. Sięgamy tu do reguły, zgodnie z którą nazwiska żeńskie zakończone na -a odmieniają się tak jak rzeczowniki pospolite o podobnym zakończeniu. W rozstrzygnięciu pomocna jest także inna zasada: jeżeli końcówka -a stoi przed spółgłoskami c, cz, dz, dż, sz, ż (historycznie miękkimi), to nazwiska tak zakończone odmieniają się jak rzeczowniki taca, owca, tarcza. Wzór odmiany – niezależnie od tego, czy Paca jest nazwiskiem kobiety, czy mężczyzny – przedstawia się następująco:
M. Paca (taca),
D. Pacy (tacy),
C. Pacy (tacy),
B. Pacę (tacę),
N. Pacą (tacą),
Ms. Pacy (tacy),
W. Paco! (taco!).
Przy okazji warto dodać, że użycia wołacza – choć teoretycznie możliwe – są bardzo rzadkie, ponieważ w polskiej kulturze zwracanie się do kogoś po nazwisku nie jest postrzegane jako grzeczne.
Paula Szyjka