W czasie uroczystego rozpoczęcia roku akademickiego powitano studentów słowami: Witam WAS serdecznie, kochana młodzieży! Czy nie powinno być …CIĘ serdecznie …?
Młodzież to rzeczownik zbiorowy, chociaż z czysto gramatycznego punktu widzenia ma rodzaj żeński. Wobec tego możliwe są w tekście oba podane warianty. Ja uważam, że ze względów stylistycznych lepsza jest wersja Witam Was. Jest jeszcze trzecia możliwość: Witam Kochaną Młodzież.
M. Bugajski
Jak nazywa się mieszkaniec Leszna: leszczynianin czy lesznianin? I czy przymiotnik leszczyński jest poprawny?
Mieszkańcy Leszna to lesznianie. Przymiotnik odmiejscowy – leszczyński (nie: lesznieński, lesznowski) powstał od dawnej nazwy miasta, którą było Leszczno.
Forma leszczynianin (utworzona od tradycyjnego przymiotnika leszczyński) ma uzasadnienie i można ją zaakceptować na prawach pobocznego wariantu – podkreśla Jan Grzenia, autor Słownika nazw własnych. Rzadko spotykaną, ale prawidłową formą jest także leszcznianin. Biorąc jednak pod uwagę funkcjonalność nazwy, leszczynianin nie sprawdza się najlepiej, bo tak nazywa się również mieszkaniec Leszczyna, Leszczyny i Leszczyn; natomiast lesznianina bez problemu można powiązać z nazwą Leszno.
M. Idzikowska, M. Kaczor
Niewiele nazwisk ma w języku polskim pisownię wariantywną, ale Chopin jest jednym z nich. Nazwisko to możemy zapisać zarówno w oryginale, jak i spolszczone. Tak samo będzie z nazwiskiem Shakespeare – Szekspir czy Washington – Waszyngton.
Dziennikarze piszący Szopen nie popełniają błędu – obie formy są poprawne.
K. Rostkowska
Jaki jest poprawny zapis skrótu od słowa technik w takich tytułach zawodowych, jak np. technik elektryk? Czy o arcybiskupie skrótowo pisze się arc.?
Poprawny skrót od wyrazu technik to techn. Zapisujemy go zawsze z kropką, np. w zdaniu: „Uzyskałem tytuł techn. elektryka”, a wymawiamy w całości, oczywiście odmieniając zgodnie z zasadami polszczyzny; powiemy więc: „Uzyskałem tytuł technika elektryka”, a nie: „Uzyskałem tytuł techna elektryka”.
Inaczej jest w przypadku skrótu od wyrazu arcybiskup. Mamy do dyspozycji dwa zapisy: abp lub arcybp. W obu skrótach nie używamy kropki, ponieważ zaczynają się one i kończą pierwszą i ostatnią literą pełnego wyrazu. W przypadkach zależnych do skrótów dołączamy końcówkę fleksyjną bez żadnych dodatkowych znaków interpunkcyjnych; zatem: „Diecezja zielonogórsko-gorzowska gości abpa Gocłowskiego” lub „Diecezja zielonogórsko-gorzowska gości arcybpa Gocłowskiego”.
Warto dodać, że w takich zdaniach, które kończą się skrótem zapisywanym z kropką, nie należy dodawać drugiej, zamykającej to zdanie. Jedna wystarczy.
M. Steciąg
Czy w parafii św. Franciszka z Asyżu w Zielonej Górze pracują Franciszkanie czy franciszkanie?
Nazwy członków bractw i zgromadzeń zakonnych zapisujemy małą literą, np. franciszkanie, jezuici, kapucyni itd. Wyjątek stanowi Krzyżak, ponieważ jest to nie tylko członek zakonu, ale także obywatel państwa krzyżackiego.
Warto też zapamiętać, że jeśli będziemy pisać o konkretnym klasztorze, powinniśmy zapisać: klasztor Franciszkanów zgodnie z zasadą, że jeśli stojący na początku nazwy wyraz: ulica, aleja, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, brama, pomnik, cmentarz itp. jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), wtedy piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – wielką literą, a więc klasztor Franciszkanów, osiedle Pomorskie czy park Piastowski.
K. Rostkowska
Jak poprawnie powinno się wymawiać: klasa pierwsza be czy pierwsza by? Nauczycielka z Zielonej Góry twierdzi, że poprawnie jest pierwsza by, cy.
W języku polskim używamy polskiego alfabetu i polskiej wymowy liter, a więc: pierwsza BE. Tak jest zarówno wtedy, gdy litery pełnią funkcję porządkową, np. adresach: ul. Różana 1b (jeden BE), jak i w skrótach, np. PEKAES (PKS), PEKAO (PKO) itd.
Już w pierwszej klasie dzieci uczą się abecadła (wyraz utworzony od pierwszych liter alfabetu w ich polskim brzmieniu A, BE, CE) i jest to ważne nie tylko dlatego, że poznają w ten sposób litery, ale także dlatego, że uczą się polskiej wymowy. Dzięki temu później, gdy czytają na głos np. o warszawskiej Nike, to wymawiają tę nazwę po polsku NIKE, a nie po angielsku NAJKI (jak nazwę butów amerykańskiej firmy). Wymowa liter abecadła wynika oczywiście także z konwencji językowej i pierwszoklasiści wiedzą, że trzeba się jej po prostu nauczyć na pamięć.
Spór o wymowę pierwsza BE czy pierwsza BY jest prawdopodobnie spowodowany tym, że w drugiej, nieprawidłowej wersji b jest wymawiane jako głoska, a nie litera.
M. Steciąg
Mamy poważny problem z nazwiskiem zmarłego zielonogórskiego muzyka. To Jerzy Bechyne. Czy jego nazwisko należy odmieniać?
Nazwiska w języku polskim należy odmieniać. A więc: Bechynego, Bechynemu, Bechynem.
M. Bugajski
Notatka zatytułowana Święto Solan informuje o Dniach Nowej Soli, festiwal filmowy w Nowej Soli nosi nazwę Solanin. Dlaczego, skoro mieszkańcy Nowej Soli to nowosolanie?
Mieszkańcy Nowej Soli to oczywiście nowosolanie. Solanina da się wytłumaczyć motywacją od drugiej części nazwy Nowa Sól, ale nie wiem, dlaczego ktoś akurat to wymyślił. Może chodzi o większą wyrazistość, moc perswazyjną? O to trzeba by zapytać twórców tych nazw. Pozdrawiam nowosolan i solan też.
M. Bugajski
Szanowny Panie Profesorze, Zastanawiał się Pan niedawno skąd pochodzi nazwa naszego festiwalu. Otóż *Solanin* nie pochodzi - jak mogłoby się wydawać - od drugiego członu nazwy miasta. Odnosi się ona do postaci z legendy, powołanej do życia przez Eliasza Gramonta, Michała Kasprzaka oraz Konrada Paszkowskiego w filmie *Solanin*. Historia rozpoczyna się w XVII wieku w okolicach dzisiejszej Nowej Soli. W kraju opanowanym przez Wojnę Trzydziestoletnią poznajemy człowieka, który zdecydował się zdezerterować z wojska i razem z ukochaną uciec do bezpiecznych krain. Ich plan jednak się nie powiódł, ponieważ kobieta została zamordowana. Samego bohatera utopiono w rzece, po tym jak schował się w beczce soli. Potem w okolicy ludzie gadali, że pojawiał się biały człowiek, "człowiek z soli". Niektórzy zaczęli nazywać go Solaninem. Bardzo dziękuję za poruszenie tego zagadnienia na stronie internetowej Państwa poradni. Zapraszam serdecznie na nasz festiwal. Z wyrazami szacunku, Jakub Gibowski Rzecznik prasowy 5. Solanin Film Festiwal
Solanin może być motywowany drugim członem nazwy Nowa Sól, ale wtedy jednocześnie nawiązuje do nazwy związku chemicznego, nie ma więc żadnej sprzeczności między tymi interpretacjami. Wyraz solanin zawiera w sobie rdzeń “sól” niezależnie od tego, gdzie nazwa się pojawia. Taka jest interpretacja lingwistyczna.
Niezależnie od tego “sol” to łacińskie “słońce” i jeśli się dobrze orientuję, to w literaturze fantastycznej pojawiają się “Solanie”, czyli mieszkańcy Słońca.
M. Bugajski
Jak brzmi prawidłowa forma przymiotnika od nazwy własnej Świętno? Czyżby świętniański?
Przymiotnik od Świętno – święcieński; z formantem -ski, ruchomym e oraz z wymianą t:ć i n:ń.
M. Bugajski
W jednych gazetach czytam, że np. Caritas zorganizowała, zaplanowała, przeprowadziła, a w innych, że Caritas zorganizował, zaplanował itd. Jak więc jest poprawnie?
Caritas, caritatis (m.in. ‚uszanowanie, szacunek, miłość, miłosierdzie’) to wyraz łaciński, który w polszczyźnie przyjął rodzaj męski, ale w łacinie był rodzaju żeńskiego i pewnie stąd czasami znajdzie się w połączeniu Caritas zorganizowała zamiast Caritas zorganizował.
Ja akceptuję obie formy.
M. Bugajski